Van Speeltuin tot Joodse Markt

Inleiding

De hierna volgende verhalen gaan over de speeltuin in de Joubertstraat, midden in de Transvaalbuurt. De aanleiding was en is het feit dat er in de periode tussen november 1941 en augustus 1943 de speeltuin het terrein werd van de onderdrukking door de Duitse bezetter. De speeltuin werd een markt: “TOEGANG ALLEEN VOOR JODEN” stond er op een bord bij de ingang. De Duitsers hadden bepaald dat toegang tot de openbare markten verboden was voor Joden. Alleen hier mochten zij het schaarse aanbod aan groente, fruit, vis en textielwaren kopen en verkopen. Het was de start naar verdere uitsluiting, isolatie, vervolging en deportatie van de Joodse bewoners.

Wie waren de markthandelaren die op de markt stonden met hun koopwaar en op de hen toegestane marktdagen de bewoners, de Joodse bewoners, langs zagen komen. Waarover spraken zij, over de prijs van de aardappelen, over het aanbod van wortelen of spraken zij over hun benarde situatie. Wie waren zij die na de oorlog met hun gezin niet meer terugkeerden naar hun huis, hun wijk, hun straat en hun leven?

Dit is een project van Sarah Oostenbrink. Eerder was zij betrokken, initiatiefnemer, bij het gedenkteken in de Jekerstraat er nagedachtenis van de kinderen die op de Joodsche Scholen nummer 10 en 11 in deze straat. Sarah werkt als vakdocent ‘Beeldende Vorming’ op de Kunstmagneetschool De Kraal. OP 27 november 2022 was er een presentatie van het project in de Speeltuin Albert Wittenbergplein.

In deze serie verhalen heb ik ook, in het kort, de geschiedenis van Dé Speeltuin in Amsterdam proberen te vangen. Dit als aanloop naar de rol van de speeltuin voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Inhoudsopgave

1) Wat er aan vooraf ging! Het waarom van een speeltuin.

2) Steun vanuit de Gemeente, maar er is meer nodig

3) Over de locatie en de heer Zodij van de Handwerkers Vriendenkring

4) De speeltuin wordt officieel overgedragen aan het bestuur

5) De opening en overdracht met vele wijze woorden.

6) Na het officiële gedeelte van de opening in 1926, aan de slag

7) Over andere ‘onschoolse activiteiten’ en het hebben van een eigen ‘clubhuis’

8) Het Knapen – Fanfarekorps en grote bijeenkomsten

9) Activiteiten van het bestuur en van/voor de kinderen

10) Over een droeve gebeurtenis en het houden van lezingen 

11) Over feestavonden en medewerkers / bestuursleden (?)

12) Herinneringen aan de speeltuin in de Joubertstraat, voor 1940

13) Meer herinneringen aan de speeltuin in de Joubertstraat, 1938 – 1942

14) De speeltuin is geen speelterrein meer: 1941 – 1943

15) De speeltuin na de oorlog (1)

16) De speeltuin na de oorlog (2), tot 1949